Guarana zyskała sławę dzięki nasionom, które zawierają aż trzykrotnie więcej kofeiny niż kawa. Z tego powodu guarana często bywa używana w napojach energetycznych i preparatach leczniczych. Niezwykły jest również wygląd dojrzałych owoców guarany, przypominający ludzkie oczy.
Z niespotykanym wyglądem owoców związana jest legenda. Mówi ona, że wśród Indian Satere – Maue żył niezwykły chłopiec, który miał dar uzdrawiania. Wszędzie gdzie tylko poszedł, pojawiała się radość, chorzy ludzie zdrowieli, a wszelkie spory ustawały. Szybko zyskał uwielbienie całej wioski. Pewnego dnia zazdrosny zły duch Jurupari postanowił to zmienić. Przemienił się w jadowitego węża i ukąsił śmiertelnie młodego chłopca, gdy ten zbierał owoce w lesie. Indianie znaleźli dziecko na ziemi, wyglądające tak jak by spało z pogodnym wyrazem twarzy i otwartymi oczami. Gdy ludzie zebrali się w wiosce, aby opłakiwać śmierć dziecka, wielki bóg Indian Tupa polecił matce zakopać oczy zmarłego syna w ziemi. Z oczu wyrosła święta roślina guarana, która już zawsze pomaga Indianom Satere – Maue uśmierzyć głód i leczyć choroby.
Zanim skorzysta się z właściwości zdrowotnych guarany, konieczna jest odpowiednia obróbka nasion. Dojrzałe owoce po zerwaniu rozgniata się z wodą i przeciera przez rzadkie sita w celu usunięcia z nasion soczystej naowocni i osnówki. Następnie obmyte nasiona podpraża się przez kilka godzin, aż wyschną i nabiorą jasnobrunatnej barwy. Podprażone nasiona oczyszcza się z łupiny nasiennej i miele na proszek, który następnie zarabia się z wodą na gęste ciasto, zwane pastą guaranową. W dorzeczu Amazonki codziennie pije się napój przygotowywany z guarany. Suchą pastę guaranową uciera się na drobny proszek i rozbełtuje w zimnej wodzie. Napój daje Indianom siłę, dzięki niemu mogą wyruszyć na całodniowe polowanie, nie czując głodu.
Guarana jest rośliną o najwyższej zawartości kofeiny. Nasiona zawierają aż 4-5% kofeiny oraz około 11% tłuszczu, 3% białek, 9% skrobi i 4% związków mineralnych. Guarana jest często jednym z głównych składników bezalkoholowych napojów energetyzujących. Preparaty i napoje z guaraną mają działanie pobudzające, wzmacniające i przeciwdziałające zmęczeniu. Guarana stosowana jest również w lecznictwie. Wchodzi w skład proszków przeciwmigrenowych. Stosowana jest przy obniżonym ciśnieniu i w preparatach dla kierowców podróżujących nocą oraz jako środek uzupełniający w łagodnej biegunce. Używana jest w leczeniu chronicznego zmęczenia, trudności w koncentracji i nadmiernej senności. Należy jednak pamiętać, że kofeina przyjmowana w dużych dawkach może powodować działania uboczne: palpitacje serca, utratę koncentracji, nerwowość, mdłości czy bezsenność.
